Rosnące zagrożenia – lepsza ochrona
Bezpieczeństwo jest jedną z najważniejszych potrzeb człowieka. W hierarchii potrzeb A. Maslowa znajduje się na drugim miejscu po potrzebach fizjologicznych1.
Obserwując aktualne wydarzenia na arenie międzynarodowej, narastający problem uchodźców i terroryzmu oraz obecną sytuację na terenie Ukrainy coraz częściej pojawiają się pytania czy jesteśmy w naszym kraju bezpieczni.
Współczesne wyzwania i zagrożenia dla bezpieczeństwa
W opracowaniach branżowych można spotkać się z opinią, że w dobie globalnego i bardzo poważnego zagrożenia terroryzmem, obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa zaczyna być dużym wyzwaniem, a adaptacja układu systemu bezpieczeństwa wewnętrznego do zmieniającego się kształtu współczesnych zagrożeń wymaga wzmożonej pracy w wielu obszarach jego funkcjonowania2. Nie bez znaczenia jest tu fakt, że zagrożeniom podlegają nie tylko zasoby chronione, ale także struktury ochronne, wobec których stosowane jest całe spectrum technik działań zarówno środowisk przestępczych, jak i wrogich służb specjalnych. Przykładem takiego oddziaływania jest zwerbowanie przez rosyjski wywiad pracownika ochrony, który – jak wynika z doniesień medialnych – przekazał informacje w zasadzie jawne, ale jednak przydatne wywiadowi3. Samo mienie także podlega wielu zagrożeniom, które coraz częściej są wiązane z toczącą się wojną. Przykładami takich działań są sabotaże infrastruktury telekomunikacyjnej oraz informatycznej, polegające na fizycznym jej uszkodzeniu, jak to miało miejsce w czterech miastach we Francji oraz w Deutsche Bahn4. W przypadku incydentu we Francji zarówno media, jak i urzędnicy państwowi określili to jako skoordynowany atak na infrastrukturę telekomunikacyjną, szkodzący interesowi narodowemu, a wyjaśnianie tego incydentu zaangażowano służby specjalne5. Incydent w Deutche Bahn nie jest komentowany w ten sposób, jednak jest jasne, że miało miejsce fizyczne wejście w określone strefy oraz fizyczne uszkodzenie przewodów, powodujące krótkotrwały paraliż kolei w północnych Niemczej oraz na linii łączącej Niemcy z Niderlandami, czyli w strefie dużego nasilenia ruchu kolejowego, co także związane jest z trwającą obecnie akcją zaopatrywania walczącej Ukrainy. Kwestie kompetencji są widoczne także przez pryzmat incydentów, do jakich dochodzi w naszym kraju. W tym zakresie z pewnością warto zwrócić uwagę na napaść na pracownika ochrony w dużym obiekcie przemysłowym w Płocku, gdzie napastnik zaatakował z użyciem noża6, jak i napaść na pracownika ochrony przez 3-osobową grupę złodziei, do jakiej doszło w jednym z warszawskich dyskontów. W tym przypadku należy także zauważyć, iż ten drastyczny atak był odpowiedzią szajki na działania pracownika ochrony, który usiłował udaremnić kradzież7.
Jak więc widać, kwestie kompetencji pracowników ochrony ulegają znaczącemu przeobrażeniu, wymagając aktywnych działań w zakresie ich podniesienia, zarówno co do identyfikacji symptomów zagrożenia chronionego mienia i obiektów, jak i w zakresie bezpieczeństwa własnego.
Narastające konflikty i nieporozumienia to realne trudności, którymi obecnie żyje cała Europa każdego dnia. Dodatkowo biorąc pod uwagę trudności z osiągnięciem zakładanego stanu struktur Wojsk Obrony Terytorialnej (WOT), piątej siły zbrojnej8, która miała wzmocnić bezpieczeństwo kraju, warto zastanowić się, czy koncesjonowane firmy ochrony oraz Specjalistyczne Uzbrojone Formacje Ochronne (SUFO) mają wystarczający potencjał, by realnie wpływać na bezpieczeństwo i porządek publiczny w naszym kraju.
Ochrona obiektów infrastruktury krytycznej
Literatura podaje, że w zakresie infrastruktury chronionej obowiązkowo przez specjalistyczne uzbrojone formacje ochronne lub odpowiednie zabezpieczenie techniczne podlegają w Polsce obszary, obiekty, urządzenia i transporty ważne dla obronności, interesu gospodarczego państwa oraz bezpieczeństwa publicznego9. W zakresie ochrony interesów całego państwa do infrastruktury krytycznej zalicza się: zakłady o unikalnej produkcji gospodarczej, obiekty i urządzenia telekomunikacyjne, pocztowe oraz telewizyjne i radiowe, muzea i inne obiekty, w których gromadzone są dobra kultury narodowej, archiwa państwowe10. Ze względu na rosnące zagrożenie działaniami terrorystycznymi ważna jest rola odpowiedniego zabezpieczenia prewencyjnego strategicznych dla państwa i jego gospodarki ośrodków, co wykonywane jest w praktyce przez specjalistyczne uzbrojone formacje ochronne11.
Do specjalistycznych uzbrojonych formacji ochronnych należą wewnętrzne służby ochrony oraz przedsiębiorcy, którzy uzyskali koncesje na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia, posiadających pozwolenie na broń na okaziciela. W praktyce potencjał prywatnego sektora ochrony nie jest w tych obiektach efektywnie wykorzystywany12.
Standardy zapewnienia bezpieczeństwa obiektów
Wiele osób zatrudnionych w firmach ochrony nie podsiada odpowiednich kwalifikacji do podejmowania wyszczególnionych w ustawie czynności. Pracownicy ochrony, z którymi najczęściej się spotykamy w sklepach, magazynach czy zakładach przemysłowych, są osobami z niewielkim doświadczeniem i umiejętnościami, które nie przeszły odpowiednich szkoleń. Do ich głównych zadań należy dozór obiektu, kontrolowanie monitoringu wizyjnego, jednak, kiedy zaobserwują oni, że stało się coś niezgodnego z prawem, np. kradzież, nie mają większych uprawnień niż każdy, zwykły obywatel13. W praktyce oznacza to, że niekwalifikowanym pracownikiem ochrony może zostać każdy, a obecnie obserwować można trend, że najchętniej stają się nimi studenci, emeryci, czy nawet osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności. Praca ta jest więc przez większość traktowana jako dorywcza, rzadko jest głównym źródłem dochodu. W ciągu ostatnich lat grono emerytów pełniących obowiązki pracowników ochrony zwiększyło się o około 30%, co może budzić kontrowersje – czy osoba w zaawansowanym wieku jest zdolna do pełnienia funkcji tego zawodu14.
Kwestie orzekania o niepełnosprawności oraz zatrudniania osób niepełnosprawnych reguluje Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych15. Zgodnie a art. 21 i 22 pracodawcy, którzy zatrudniają przynajmniej 25 osób mogą skorzystać z prawa do obniżenia składek na Fundusz. Do korzyści jakie odnosi pracodawca zatrudniający osobę niepełnosprawną, należą: zwrot kosztów przystosowania stanowiska do potrzeb niepełnosprawnego pracownika16, zwrot kosztów związanych z zatrudnieniem pracowników niepełnosprawnych, przekazywanie pracodawcom miesięcznych dotacji za zatrudnienie osoby niepełnosprawnej (przy lekkim stopniu niepełnosprawności 60% minimalnego wynagrodzenia, przy umiarkowanym 140% i przy ciężkim 160%). Kwoty te ponadto rosną o 40% w przypadku osób chorych na epilepsję, upośledzonych umysłowo, chorych psychicznie oraz niewidomych. Osoba niepełnosprawna może zostać zatrudniona jedynie jako ochroniarz niekwalifikowany i jest to wspierane przez różnego rodzaju programy, zarówno rządowe jak i unijne. Zgodnie z ustawą o ochronie osób i mienia (art. 33), od pracownika ochrony wymaga się złożenia oświadczenia, że dana osoba nie jest osobą niepełnosprawną.
Rozwój technicznych i elektronicznych systemów ochrony
Rozwiązaniem trudności związanych z niskimi kompetencjami zawodowymi pracowników oraz co za tym idzie podniesieniem bezpieczeństwa może być rozwój technicznych i elektronicznych systemów ochrony wykorzystujących radary, drony, kamery analityczne czy wieże monitorujące, jednak firmy ochrony często niechętnie podchodzą do technicznych nowinek i niechętnie dążą do zastępowania człowieka automatyzacją – co znacznie obniża koszty funkcjonowania ochrony. W Polsce nadal 70-80% obowiązków związanych z ochroną obiektów wykonywanych jest przez ludzi. Jedynym narzędziem pomocniczym często są kamery, ale poza tym to pracownik musi czuwać nad tym, czy dany obiekt jest bezpieczny – i robi to najczęściej w samym ochranianym obiekcie.
Polsce nadal daleko jest do standardów wyznaczanych przez Zachód, kiedy to dany obiekt patroluje się zdalnie, przeprowadzając jedynie swojego rodzaju patrole, a technologia znacznie ułatwia tę pracę17. Według Pauliny Nowosielskiej (DGP Journalist) pewnym wytłumaczeniem dla tej tendencji może być, że pracownikami ochrony większości obiektów są starsi emeryci, którzy z tego rodzaju technologią by sobie nie poradzili – w związku z czym zastosowanie nowych rozwiązań wydaje się utrudnione18. Natomiast zdaniem Krzysztofa Ciesielskiego, prezesa zarządu DMSI Software – głównym problemem komplikującym biznes ochrony, w tym usługi monitoringu sygnałów alarmowych i zdalnego dozoru wizyjnego, będzie niedobór odpowiednio wykwalifikowanych pracowników. Takich, którzy nowe tendencje – zarówno w obszarze technicznym, jak i organizacyjnym – będą umieć zauważyć, zagospodarować, a następnie wdrożyć i na tym zarabiać. Firmom, które nie mają obecnie dobrze działających działów technicznych i odpowiedniego know-how, będzie trudno zbudować to od podstaw. Dla wielu problemem okaże się brak świadomości zmian, jakie właśnie obserwujemy – zarówno w obszarze technologicznym, jak i biznesowym. Sporo firm uważa, że dysponuje nowoczesną technologią, mimo że to rozwiązania przestarzałe i nieefektywne19.
Obecnie firmy z branży ochrony dotyka kryzys tożsamości. Często nadal zarządzają nimi pierwotni założyciele, między innymi byli funkcjonariusze państwowi, przyzwyczajeni do konserwatywnego systemu ochrony, czyli ochrony fizycznej. Zazwyczaj firmy te nie mają pomysłu na dalszą drogę rozwoju i mają duże trudności z adaptacją do zmieniającego się runku usług bezpieczeństwa20.
Podniesienie jakości realizowanych usług czy wprowadzanie innowacyjnych technologii poprzez automatyzację części zadań ochronnych wcale nie musi wiązać się ze wzrostem kosztu usługi. Od wielu lat udowadniamy, że te dwa czynniki mogą iść ze sobą w parze. Jednocześnie zwiększamy budżety na podnoszenie kwalifikacji i zapewniamy naszym pracownikom odpowiednie warunki pracy – mówi Krzysztof Łęcki, prezes zarządu Taurus Ochrona.
Sposobem na podniesienie bezpieczeństwa, utrzymanie tego poziomu w adekwatności do nowych i zmodernizowanych zagrożeń, przy jednoczesnym obniżeniu kosztów ochrony, wydaje się kreatywne i efektywne stosowanie nadzoru wizyjnego. W efekcie potrzeby zmian wypracowany został nowy model ochrony – wyposażono chronione obiekty w kamery i przeniesiono część pracowników do zdalnych centrów nadzoru wizyjnego. Niestety z powodu braku wypracowanych standardów zapanowała dowolność w świadczeniu tych usług. Firmy pobierają podobne opłaty, jednak oferują różne usługi, nazywając je tak samo – nadzorem wizyjnym. Część z nich oferuje przeniesienie stałego nadzoru wizyjnego, który był realizowany bezpośrednio w obiekcie, część wizyjną weryfikację przyczyn alarmów, a część okresową kontrolę z wykorzystaniem kamer21.
Opracowanie:
Grzegorz Loose
Dyrektor ds. Ochrony Taurus Ochrona
Jacek Grzechowiak
Pełnomocnik Zarządu ds. Ryzyka i Bezpieczeństwa Taurus Ochrona
